بزرگترین ذخیرۀ زیستتوده جهان، جنگل آمازون (Amazon)، نقشی حیاتی در حفظ تعادل زیستمحیطی سیاره زمین ایفا میکند. اما جنگل آمازون کجاست؟ این زیستبوم استثنایی در قلب آمریکای جنوبی قرار گرفته و شامل بخشهایی از ۹ کشور از جمله برزیل، پرو و کلمبیا میشود. این جنگل شگفتانگیز در حوزه رودخانه آمازون، پرآبترین رودخانه جهان، قرار گرفته است. بیش از ۵۰ درصد از بارندگی منطقه را تولید میکند و حتی الگوهای بارشی را در خارج از آمریکای جنوبی تحتتأثیر قرار میدهد.
عجایب جنگل آمازون کجاست؟ قدمت این جنگل که بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون سال تخمین زده میشود، خود یکی از عجایب آن است. هر گوشه از این جنگل مملو از شگفتیهای طبیعی است که به تنوع زیستی بینظیر آن کمک کرده و نقش مهمی در مبارزه با گرمایش زمین ایفا میکند. جنگل آمازون تنها یک زیستبوم نیست، بلکه گنجینهای از عجایب طبیعی و یکی از اساسیترین ریههای تنفسی زمین است.
آمازون بهعنوان بزرگترین جنگل بارانی جهان در قلب آمریکای جنوبی قرار گرفته است. این جنگل بخشهایی از ۹ کشور از جمله (برزیل، پرو، کلمبیا و بولیوی) را دربرگرفته است. آمازون با وسعتی بیش از ۵.۵ میلیون کیلومترمربع، خانهای برای بیش از نیمی از جنگلهای بارانی باقیمانده زمین است و بهعنوان «ریههای کره زمین» شناخته میشود.
رود آمازون که از کوههای آند (Andes) سرچشمه میگیرد، شاهرگ حیاتی این اکوسیستم است و با تنوع زیستی شگفتانگیز، نقش مهمی در تنظیم اکسیژن و دیاکسیدکربن جو زمین دارد. حفاظت از آمازون، ضامن بقای اکوسیستم جهانی است.
در دل این جنگل، رودخانه آمازون بهعنوان بزرگترین و پرآبترین رودخانه جهان، بهتنهایی شگفتیهای زیادی را در دل خود جایداده است. این رودخانه با طول بیش از ۷۰۰۰ کیلومتر، زیستگاه گونههای بسیاری از ماهیان، پستانداران و پرندگان است. سفر در این رودخانه نهتنها فرصتی برای تماشای طبیعت بکر است، بلکه یک تجربه واقعی برای مشاهده پدیدههای طبیعی منحصربهفرد به شمار میرود. در ادامه این پدیدهها را عنوان میکنیم.
جنگل آمازون بهعنوان بزرگترین ذخیرهگاه زیستی در کره زمین، بیش از ۲۵۰۰ گونه درختی و هزاران گونه گیاهی دیگر را در خود جایداده است. درختان غولپیکری چون درختان برزیلی و روغنی، با ارتفاعی که به ۵۰ متر میرسد، نماد عظمت و شکوه این جنگل هستند. علاوه بر این، جنگل آمازون زیستگاه بیش از ۴۲۰ گونه پستاندار، ۱۳۰۰ گونه پرنده و ۴۰۰ گونه دوزیست است. جغدها، ماکائوها و جگوارها تنها بخش کوچکی از حیاتوحش این جنگل عظیم هستند. در واقع، یکی از زیباییهای این منطقه حیاتوحش و درختان سرسبزش است.
یکی از جذابترین ویژگیهای جنگل آمازون، آسمان صاف و مه غلیظ صبحگاهی است که بهویژه در ساعات اولیه روز بر فراز درختان جنگل گسترده میشود. این مه که به طور شگفتانگیزی در میان درختان بلند جنگل آویزان میشود، تصویری رؤیایی از جنگل را به نمایش میگذارد و در کنار آواز پرندگان، فضایی آرام و دلنشین ایجاد میکند.
جنگل آمازون همچنین خانهٔ قبایل بومی است که سالهاست در این منطقه زندگی میکنند و ارتباطی عمیق با طبیعت دارند. این قبایل با روشهای سنتی و پایدار، از منابع طبیعی جنگل بهرهبرداری میکنند. دیدن نحوه زندگی این مردمان و آشنایی با فرهنگهای بومی، جذابیت دیگری است که تجربه آن در سفر به آمازون میتواند یک دیدگاه جدید به انسان و طبیعت ارائه دهد.
زندگی در جنگلهای آمازون، خانه سبز ۳۰ میلیون نفر، نمادی از همزیستی پایدار با طبیعت است. حدود ۱.۶ میلیون نفر از ساکنان این جنگل، بومیانی هستند که در بیش از ۴۰۰ گروه قبیلهای سازماندهی شدهاند. برخی قبایل بهصورت سنتی و دور از دنیای مدرن زندگی میکنند؛ درحالیکه دیگران، از ابزارهای امروزی در کنار روشهای بومی استفاده میکنند.
خانههای قبیلهای بزرگ و کلبههای سنتی، محل سکونت خانوادهها هستند و فعالیتهایی مانند کشاورزی، شکار و ماهیگیری همچنان اصلیترین روشهای تأمین معیشت آنها به شمار میروند. مردم آمازون با آگاهی از تنوع زیستی و مدیریت هوشمندانه طبیعت، نقشی کلیدی در حفظ این اکوسیستم دارند. نسلهای آینده این جوامع، از همان کودکی با اصول همزیستی با جنگل آشنا میشوند.
جنگلهای آمازون و رود پرپیچوخم آن، یکی از محبوبترین مقاصد گردشگری برای طبیعتگردان در سراسر جهان است. این منطقه با جاذبههایی همچون حیوانات جنگل آمازون، زندگی مردم بومی و طبیعت بکر، هر ساله هزاران توریست را بهویژه به برزیل جذب میکند. شهر مانائوس، دروازه اصلی ورود به آمازون، با تورهای متنوع جنگلی و اقامتگاههای بومگردی، امکاناتی بینظیر برای بازدیدکنندگان فراهم کرده است.
همچنین با انتخاب تورهای آمریکای جنوبی، میتوانید علاوه بر تجربه جنگل آمازون، از دیدنیهای کشورهای پرو و برزیل نیز لذت ببرید. آمازون، مقصدی شگفتانگیز برای عاشقان ماجراجویی و آرامش در دل طبیعت است.
تخریب جنگل آمازون آفریقا، بزرگترین جنگل بارانی جهان، یکی از چالشهای بزرگ زیستمحیطی است که دلایل متعددی دارد:
تخریب آمازون علاوه بر ازبینبردن تنوع زیستی، سالانه میلیونها تن دیاکسیدکربن به جو زمین اضافه میکند. حفظ این جنگل حیاتی، کلید مقابله با تغییرات اقلیمی است.
هشت کشور آمریکای جنوبی شامل برزیل، بولیوی، کلمبیا و پرو با امضای «اعلامیه حفاظت از آمازون»، گامی مهم برای جلوگیری از نابودی بزرگترین جنگل بارانی جهان برداشتند. این بیانیه که در نشست سازمان پیمان همکاری آمازون (ACTO) تصویب شد، نقشه راهی ۱۰,۰۰۰ کلمهای برای ترویج توسعه پایدار، مبارزه با جنگلزدایی و مقابله با جنایتهای سازمانیافته ارائه میکند.
باوجود کاهش ۵۰ درصدی تخریب جنگلهای آمازون در سال ۲۰۲۳، همچنان بیش از ۵,۰۰۰ کیلومترمربع از این جنگل نابود شده است. تغییرات آبوهوا، تجارت غیرقانونی و تغییر کاربری اراضی از جمله تهدیدات اصلی این منطقه هستند. این اقدامات حفاظتی میتوانند تأثیر چشمگیری در جلوگیری از نابودی این اکوسیستم ارزشمند داشته و آمازون را به نقطه بیبازگشت نرسانند.
کشف قبایل یوریها و پاسها در جنگلهای آمازون، داستانی شگفتانگیز از انسانهایی است که بیش از ۲۰۰ سال است در انزوا و دور از تمدن مدرن زندگی میکنند. این قبایل برای فرار از گرسنگی، بیماریها و بردگی، به عمق جنگلهای بارانی پناه بردهاند. یوریها و پاسها با عدم ایجاد هرگونه ارتباط با دنیای خارج، سبک زندگی باستانی خود را حفظ کردهاند.
خطراتی همچون جنگلزدایی، قاچاق مواد مخدر و انتقال بیماریهای ناشناخته، حیات این اقوام منزوی را تهدید میکند. در سال ۲۰۱۸، قانونی برای محافظت از این قبایل تصویب شد تا از تماس مستقیم و تهدیدهای زیستمحیطی جلوگیری شود. کشف این انسانها، نشاندهنده مقاومت بینظیر انسان در برابر تغییرات زمان است.